Bugojno: Džamija Sultan Ahmed Han II – Usaglašen Projekat restauratorsko konzervatorskih radova

Sultan Ahmedova džamija sagrađena je 1105. godine po Hidžri, odnosno 1693./1694. godine. Imala je pravougaonu osnovu veličine 15,5 x 13,5 metara, tako da je molitveni prostor obuhvatao  površinu od 175 metara kvadratnih. Izgradnjom Sultan Ahmedove džamije udareni su temelji današnjem gradu Bugojno. Uz džamiju je podignut mekteb, prva obrazovna ustanova u gradu, te niz dućana, što je nekadašnje žitište i trg za prodaju stoke preobrazilo u jezgro budućeg grada. Blizu dvije stotine godina nakon izgradnje, džamija je 1888. godine temeljito obnovljena i renovirana. Ulazni trijem sa sofama proširen je i dozidani, na taj način uklopljen u jedinstvenu kompoziciju džamije. Iznad novog ulaza u džamiju, umjesto prozora dograđen je čardak, što Sultan Ahmedovu džamiju čini jedinstvenom u odnosu na ostale džamije u Bosni i Hercegovini. Osnova džamije proširena je na veličinu 23,5 x 13,5 metara, tako da se uz identičnu površinu koja je dograđena na spratu ukupna korisna površina povećala na 450 metara kvadratnih. Renovirana džamija svečano je otvorena 1890. godine uz prisustvo vjerskih, kulturnih i političkih dostojanstvenika.

Današnji izgled džamija je dobila nakon renoviranja izvedenog u periodu od 1966. do 1970. godine. Ovim renoviranjem stari drveni mahfil je srušen, a umjesto njega napravljen je betonski. Umjesto stare, drvene, urađena je betonska tavanica s potkrovnom osmougaonom kupolom prečnika 5,30 metara i visine 3 metra. Cijela džamija oslikana je arabeskama koje različitim cvijetnim motivima ukrašavaju njen enterijer.

U periodu agresije na Republiku Bosnu i Hercegovinu 1992-1995. godine, 36 projektila različitih kalibara pogodili su Sultan Ahmedovu džamiju. Džamija je najviše stradala u drugoj polovini jula 1993. godine, kada je pretrpjela velika oštećenja, pogotovo kameni minaret, visok 30 metara, koji se nalazio uz džamiju, potpuno uništen. Tokom obnove saniran je krov i kupola džamije, kameni minber zamijenjen je drvenim. Na mjestu starog minareta 1997. godine napravljen je novi od armiranog betona visok 47 metara.  Novosagrađenu munaru sagradio je poznati žepački neimar Sulejman Bilalović, koji je u to vrijeme predstavljao sami vrh u umjetničkoj gradnji munara u Bosni i Hercegovini.

Svi zahvati kroz historiju kao i nametnuta potreba, nedostatak projektne dokumentacije, veliki dio u ratnim dejstvima uništene arhivske građe, pred džematski odbor Sultan Ahmedove džamije i Medžlis Islamske zajednice postavili su težak zadatak, šta uraditi sa najstarijom izgrađenom džamijom. Prišlo se okupljanju stručnjaka iz prijateljske Turske, kao i Bosne i Hercegovine. Na tome se puno i dugo radilo, uz posebno isticanje i blagodat da je u Turskoj sačuvan cjelokupan projekat. Sve je to trebalo usaglašavati u preko 300 godina opstojnosti ovog vjersko – kulturno historijskog objekta i doći do zajedničkog jedinstvenog stava u pripremi za uvođenje donatora i investitora za početak izvođenja radova. Kako nam je rekao Fariz Šečić, predsjednik džematskog odbora, pandemija koronavirusa usporila je objelodanjivanje cjelokupnog Projekta restauratorsko konzervatorskih radova na Sultan Ahmed Han II džamiji u Bugojnu (sa 8 knjiga projekta dokumentacije koje je uradio studio URBING d.o.o. Sarajevo), te se očekuju konkretne aktivnosti u povoljnijim uvjetima u realizaciji Projekta.